Joey wil niet naar school. Hij heeft vandaag Frans en moest een gesprekje voorbereiden. Dat heeft hij gedaan. Maar vandaag moet hij met zijn vriend het gesprekje houden voor de klas. Hij gaat het niet doen. Gisteravond had hij al buikpijn en het is vanmorgen nog erger. Eerst bleef hij in zijn bed liggen maar na lang aandringen zit hij toch met lange tanden aan het ontbijt. 
Joey heeft faalangst. Hij durft niet hardop te spreken in een vreemde taal. Dat kan hij niet. Het komt zo gek uit zijn mond, het lijkt nergens op. Iedereen gaat hem uitlachen en hij haalt een onvoldoende, hij weet het zeker. Joey is superslim, hij weet heel veel, hij leert ook heel snel. Vanwaar dan die onzekerheid?
Faalangst is iets wat bij veel hoogbegaafde kinderen voorkomt. Hoe kan dat?
- Er kan sprake zijn van extra gevoeligheid bij het kind. Het trekt zich gebeurtenissen sterker aan dan dat andere kinderen dat doen en emoties worden heftiger ervaren.
- Doordat hoogbegaafde kinderen veel dingen ‘vanzelf’ leren zonder veel moeite, vinden ze dit gewoon. Ze gaan dit dan ook van zichzelf verwachten. Perfectionisme ontwikkelt zich en het kind legt zijn eigen lat heel hoog. Het moet dan ook voldoen aan zijn eigen hoge verwachtingen.
- Het kan ook zijn dat het aan de (al dan niet kloppende) verwachtingen van anderen wil voldoen. Misschien voelt het druk van ouders, leerkrachten of anderen. Er is gezegd: jij bent zo slim, jij bent hoogbegaafd, jij kunt dat. Maar het kind merkt dat iets niet lukt en denkt dat hij nu faalt in de ogen van anderen.
- Als het werk op de basisschool niet op het juiste niveau (iets moeilijker dan wat je al kan) was, is de kans groot dat het kind niet heeft geleerd dat je je moet inspannen en doorzetten om iets onder de knie te krijgen. Het heeft niet geleerd te leren en mist die vaardigheden. Het loopt dan op het Voortgezet Onderwijs daartegen aan en krijgt het idee dat het de stof niet aan kan.
- Het kind kan de overtuiging hebben dat leren betekent: iets kunnen. En niet: ergens beter in worden. Dat fouten maken erbij hoort en dat door te oefenen iets kan groeien. Lees ook deze blog van mij over mindset.
Je begrijpt dat dit diep kan zitten en niet in vijf minuutjes is opgelost. Maar ik kan je wel een paar tips geven.
Biedt structuur en overzicht
Het is belangrijk dat je kind weet wat hij moet doen en wanneer. In korte overzichtelijke taken.
Het schoolwerk moet goed aansluiten op het niveau
Bij te makkelijk werk gaan hoogbegaafde kinderen soms te moeilijk denken en raken ze verveeld waardoor ze fouten maken. Bij te moeilijk werk zit hun faalangst nog meer in de weg omdat ze er dan niet doorheen komen.
Pas op met complimenten
Geef feedback op het proces, op de inzet. En overlaadt het kind niet met complimenten. Het kan daardoor de lat bij zichzelf nog hoger leggen.
Geef het goede voorbeeld
Hoe reageer je zelf als je een foutje maakt. Of als een ander iets niet goed doet? Ben je kritisch, oordelend of is er ruimte voor verbetering, mag een ander iets fout doen? Hoe hoog ligt jouw eigen lat? Mag je zelf fouten maken? Ben jij je bewust van je onbewuste signalen?
Ontspanningsoefeningen
Tenslotte kan het helpen om ontspanningsoefeningen te doen, zoals je concentreren op je buikademhaling.
Als je merkt dat de faalangst je tiener belemmert in het dagelijks leven is een faalangstreductietraining of een mindsettraining aan te raden!